Warning: Invalid argument supplied for foreach() in /home/trady/domains/uprawiamwlasnejedzenie.pl/public_html/wp-content/themes/atelier/swift-framework/content/sf-post-formats.php on line 89
Monarda to pochodząca z Kanady i północnych stanów Ameryki Północnej wieloletnia bylina o pięknych, wargowych kwiatach, aromatycznych liściach i kwadratowych łodygach.
Rozgniecione liście bergamotki przypominają aromat herbaty Earl Grey ( ale nie jest wchodzi w skład mieszanki herbat Earl Grey, gdzie dodaje się skórki cytrusowej: pomarańczy bergamotki/bergamoty)
Ciekawostki:
-
Nazwa „monarda” pochodzi od nazwiska lekarza-botanika dr Nicholasa Monardes z Sevilli. Opisywał on w XVI wieku florę Ameryki.
-
Nazwa „bergamotka” pochodzi od cytryny Citrus bergamia, (podobieństwo zapachu)
-
Wg innych źródeł nazwa pochodzi od włoskiego miasta Bergamo.
-
W Polsce w czasie II wojny światowej, przygotowywano z jej liści namiastkę herbaty.
-
W środowisku naturalnym rośnie nad brzegami strumieni i rzek.
-
przemysł kosmetyczny wykorzystuje olej z monardy do produkcji perfum oraz pachnącego potpourri.
-
Doskonała do ogrodów ziołowych ( pobliżu np. dziurawca, nawłoci i krwawnika)
-
przyciąga pszczoły, trzmiele i motyle, warto posadzić w pobliżu pasieki.
-
Wspaniała jako kwiat cięty do bukietów.
Po angielsku nazywana jest:
-
„dziką bergamotką”,
-
„dziką miętą” (ta sama rodzina co mięta),
-
„końską miętą”,
-
„górską miętą”.
-
beebalm (balsam dla pszczół)
-
bergamotką szkarłatną
-
„herbata Oswego” robiana z pysznogłówki szkarłatnej/czerwonej (Monarda didyma) pito ją podobno po raz pierwszy w porcie Oswego (port Oswego obecnie część Nowego Jorku) – ceniona za orzeźwiający smak i zdrowotne właściwości
UPRAWA
- gleba bogatą w składniki odżywcze,
- nie nadmiernie wilgotną,
- dobrze podczas sadzenia dużych ilości kompostu
- ściółkowanie rozłożonym kompostem (wzrost bujny i zdrowe kwitnienie)
- na piaszczystej glebie, obficiej kwitnie, (lecz nie tak bujnie rośnie) – pamiętajmy o podlewaniu,
- nie moczyć liści
- lubi słońce,
- urośnie także w półcieniu.
- rozprzestrzenia przy pomocy podziemnych odrostów korzeniowych
- co 2-3 lata pysznołówkę odmładzamy.
- po przekwitnięciu przycinamy (spowoduje to odrost i powtórne kwitnienie),
- Kwitnie w drugim sezonie, lipiec-sierpień do połowy września
- wysoka byliną (60-100 cm, i więcej)
Rozmnażanie:
- przez siew nasion wiosną (kwitnięcie w następnym sezonie)
- oddzielanie młodych odrostów po zewnętrznej części kępy.
Pysznogłówka jest bardzo podatna mączniaka (szczególnie w ciasno obsadzonych, osłoniętych murami ogrodach – przyczyną m.in. jest słaba cyrkulacja powietrza)
Najciekawsze odmiany pysznogłówki dwoistej
-
Monarda didyma ‚Gardenview Scarlet’ , wysokość 100-120 cm, czerwone kwiaty, (podobne do mopa), duża odporność na mączniaka
-
Monarda didyma ”Marshall’s Delight’ różowe kwiatostany, ciemnozielone liście, wyprostowane łodygi, bardziej odporna na mączniaka
-
Monarda didyma ‚Kardinal’ ma fioletowe kwiaty
-
Monarda didyma ‚Beauty of Cobham’ jasnofioletowe kwiaty, fioletowe przylistki
-
Monarda didyma ‚Fireball’ bardziej kompaktowa
-
Monarda didyma ‚Snow White’ – białe kwiaty, podatna na mączniaka
-
Monarda didyma ”Blue Stocking’ , fioletowo-niebieskie kwiaty
-
Monarda hybrida ‚Cambridge Scarlet’ – szkarłatno-czerwone kwiaty. Najpopularniejsza ( jeśli chodzi o kolor). Osiąga średnią wysokość 80 cm. Zdobyła nagrodę Królewskiego Towarzystwa Ogrodniczego (RHS) w Wielkiej Brytanii.
-
Monarda hybrida ‘Prarienacht’ – wyróżnia fioletowym kolorem, tworzy kępę wysokości około 90 cm, ma brązowo-czerwone przylistki.
-
Monarda hybrida ‚Schneewittchen’ jest rzadkością, z powodu białych kwiatów
-
Uważa się, że dzika bergamotka ma też kilka pododmian.
Różnice w odmianach:
- Monarda pectina – pachnie cytryną i oregano,
- Monarda citriodora – cytrynowy zapach,
- Monarda menthifolia – pachnie miętą,
- Monarda fistulosa – „tubularna” – chodzi o kształt fioletowych kwiatów, pachnie lawendą, jest to roślina lecznicza o wszechstronnym zastosowaniu.- pysznogłówkę cytrynową oraz pysznogłówkę dętą (uprawiana w Polsce)
- Monarda didyma- liście pachną słodko i wydzielają mocny aromat, pysznogłówkę szkarłatną (uprawiana w Polsce)
- Monarda hybrida – pysznogłówkę ogrodową (uprawiana w Polsce)
Działanie
Indianie Lakota pili bergamotkę w przypadku:
-
słabości,
-
przeziębień
-
jako środek odkażający
-
opatrywali nią rany (lepsze gojenie)
Bergamotka (tak jak mięta) ma działanie:
-
łagodzące,
-
ściągające,
-
poprawiające działanie układu pokarmowego
-
wspomagające przy niestrawności.
-
pomocniczo przy przeziębieniach.
KUCHNIA
Bergamotka nadaje się:
-
do herbat (np. suszone liście)
-
doprawianie ryb i mięs
-
do wypieków
-
kwiaty do deserów
-
sałatek owocowych..
Używa się:
- młode liście (delikatniejsze w smaku)
- starsze liście mogą być gorzkie.
- kwiaty można jeść w formie świeżej oraz suszonej:
- suszy się pojedyncze kwiatki (nie całe główki).
- suszone listki można dodać do herbaty i zrobić własną mieszankę typu Earl Grey